Bociany to ptaki, które w opinii wielu osób są nierozerwalnie związane z Polską i jej kulturą. Motywy bociana przewijają się w literaturze i kinematografii, a same ptaki od setek lat stale i niezmiennie powracają do kraju, gdzie zresztą są witane z ogromną sympatią. Jak to jest z tymi bocianami w Polsce?
Bociany w Polsce – gatunek
Najważniejsza informacja, od jakiej wypada rozpocząć, to zdefiniowanie gatunku bociana, jaki rok do roku, powraca do Polski. Jest to bocian biały, który wyróżnia się charakterystycznym, białym upierzeniem i czerwonym, szpiczastym dziobem.
Ten gatunek może osiągać wzrost zbliżony do 100-120 cm, a rozpiętość jego skrzydeł waha się między 1,5 a 2 metrami. O czym wiedzą chyba wszyscy, którzy kończyli naukę w Polsce, bocian zimuje w odległej Afryce. Dzięki nadajnikom GPS, którymi miłośnicy przyrody znakują bociany, wiemy, że docierają one nawet do Republiki Południowej Afryki.
Czym żywi się bocian?
Ten gatunek ptaka jest mięsożerny. Na szczycie jego listy pokarmowej znajdują się m.in. żaby, ryby czy płazy. Co ciekawe, nie pogardzi on nawet małymi ptakami. Żeruje nie wtedy, gdy jest w locie, ale kiedy stąpa po podłożu. Najczęściej trawiastym lub w sąsiedztwie jezior.
Młody bocian jest karmiony przez rodziców nawet przez 80 dni po wykluciu się. Z tego czasu młode spędzają w gnieździe nawet i 60 dni. Dopiero ostatnie dwa tygodnie to czas, kiedy przemieszczają się one w miarę samodzielnie, jednak nawet wtedy pozostają pod czujną opieką rodziców.
Występowanie bocianów w Polsce
Ze względu na warunki przyrodniczo-środowiskowe, ptaki szczególnie upodobały sobie wschodnią i północno-wschodnią część Polski. Nasz kraj jest jednym z niewielu uprzemysłowionych regionów, do którego te ptaki stale wracają. Mimo wszystko trzeba odnotować, że ich gromady – choć nadal liczne – stanowią jedynie połowę stanu, jaki odwiedzał terytoria, gdzie dominuje ludność rdzennie polska w XIX wieku.
Co ciekawe, bociany polubiły też słoneczną Hiszpanię. Naukowcy szacują, że tamtejsze kolonie tych ptaków są liczniejsze niż te, które przylatują do nas. Jednym z ich największych skupisk jest kolonia w Alfaro, na południu Hiszpanii.
Osoby, które chcą spotkać bociany z bliska, mają na to szczególnie duże szanse we wsiach skupionych wokół Biebrzy i tamtejszych bagien. Boćki są też stałym elementem krajobrazu na Podkarpaciu. Mimo często powtarzanej tezy, że dominują one tylko w Polsce wschodniej, bez trudu można odnaleźć je w innych regionach kraju, czasem nawet na uprzemysłowionym Górnym Śląsku.
Muszą być jednak spełnione ku temu pewne przesłanki. Ten gatunek bardzo dobrze czuje się na terenach podmokłych, w dolinach dużych zlewisk rzecznych. Czasem można wypatrzeć kilka par bocianów w zlewiskach Warty, Wisły, Noteci czy Odry.
Bociany należą do grupy zwierząt, która wykazuje się pewną „tolerancją na osady ludzkie”. Ptaki nauczyły się z nami koegzystować, w wyniku czego często budują swoje miasta we wsiach, nie przejmując się przy tym nawet bliskością szosy czy zabudowań jednorodzinnych.
Mimo wszystko niektórzy przedstawiciele gatunku bociana białego wolą samotność i zadrzewione tereny w okolicach bagien. Gniazda muszą być budowane na solidnych fundamentach. Ich waga często przekracza 100, a nawet 150 kg. Często zdarza się, że ta sama para ptaków co roku gniazduje na tym samym obszarze, a nawet wybiera to samo gniazdo.
Choroby przenoszone przez bociany
Mimo bardzo pozytywnego odbioru boćków w naszej kulturze trzeba pamiętać o tym, że wielkie gniazda są skupiskiem bakterii i zarazków. Spotyka się m.in. przywry, tasiemce, a także wirus gorączki zachodniego nilu. Sprawia to, że warto zachować zasady bezpieczeństwa i higieny.
Bociany w kulturze – najciekawsze wierzenia
Nie wiadomo, skąd wzięła się najpopularniejsza legenda związana z bocianami, która głosi, że odpowiadają one za przynoszenie dzieci rodzicom. Wiemy jednak, że spopularyzował ją Hans Christian Andersen. Młode pary, chcące mieć potomstwo, miało zostawiać bocianom podarunek w postaci słodyczy lub niedużych ilości jedzenia w pobliżu domu.
Z Europy Zachodniej, folklor szybko rozprzestrzenił się na całą Europę, a z czasem nawet dotarł do Ameryki Południowej. Po stronie ciekawostek warto wskazać, że stare wierzenia słowiańskie przypisywały bocianom bardzo podobne „moce sprawcze”. W Europie Środkowej i Wschodniej patrzono jednak na bociany nieco szerzej – miały one nie tylko dawać dzieci rodzicom, ale po prostu przynosiły szczęście. W wielu gminach wciąż żywe jest przysłowie:
Gdy bocian w gnieździe, to piorun nie uderzy
Pokazuje ono dość dobrze moc sprawczą, jaką przypisywano tym zwierzętom.
Przyszłość bocianów w Polsce
Mimo tego, że z roku na rok populacja tego gatunku zmniejsza się, można wyjść z założenia, że wciąż jest ona w miarę stabilna. W wielu krajach Europy – w tym i w Polsce – bociek jest gatunkiem chronionym, co na pewno pomoże w utrzymaniu, a może i zwiększeniu jego populacji.
Jest to gatunek, który szczególnie w kilku państach – na czele z Polską i Hiszpanią – wzbudza bardzo pozytywne skojarzenia. W naszym kraju wszystkie akcje mające na celu zapewnienie tym ptakom bezpieczeństwa i dobrych warunków bytowych cieszą się wielką popularnością.
Jeśli ten trend utrzyma się, to przyszłość bociana białego rysuje się w jasnych barwach i ten ptak wciąż będzie stałym elementem krajobrazu w Polsce.
